Foto: BL!N MAGAZIN
PITANJA BEZ ODGOVORA
Zašto su gradske vlasti slijepe i dozvoljavaju 'ružno starenje' tvrđave, koja ima neprocjenjivu vrijednost? Kako to da je Kastel, kao svjetska kultura baština, doveden u milost i nemislost neodgovornih građana Banjaluke? Da li postoji iko ko može da vrati sjaj ovom prekrasnom istorijskom spomeniku?!
KRATKI ISTORIJAT KASTELA
Tvrđava Kastel je istorijsko jezgro grada Banjaluke, mjesto nastanka grada kroz istorijske epohe. Stare zidine tvrđave Kastel smjestene su u užem centru Banjaluke. Ukupna površina kompleksa iznosi 48000 kvadratnih metara, od toga je unutar bedema 26 610 kvadratnih metara.
Prvi počeci naselja na mjestu današnjeg Kastela potiču još iz paleolitskog doba na što upućuju nalazi kamenog oruđa i oružja. Položaj ovog naselja koje se dalje razvijalo kroz epohu neolita i bronzanog doba karakterističan je za naselja badenske kulture, jer se nalazi na izdignutim dijelovima riječne terase Vrbasa. Novo poglavlje u prošlosti banjalučke tvrđave započinje rimskim osvajanjima ilirskih teritorija.
Obzirom da je područje današnje Banjaluke bilo nemirno pri rimskim osvajanjima, a rimska vlast nesigurna, javila se potreba stacioniranja, rimskih vojnih odreda u ovim krajevima. Za njihove potrebe podizani su vojni logori, ( CASTRA-e ), širom Ilirika (municipium). Na antičkom putnom pravcu koji je prolazio kroz prostor današnje Banjaluke, formirala se putna stanica pod nazivom Castra sa vojnim i civilnim sadržajem. Unutar tvrđave pronađeno je više primjeraka kasnoantičke bronze, keramike i jedna kasnoantička bronzana fibula. Pored toga u centralnom djelu tvrđave utvrđeni su ostatci kasnoantičkih objekata vecih dimenzija, sa polukružnim apsidalnim istakom na južnoj strani. Antičku kulturu na tlu današnje Banjaluke smijenila je rana srednjovjekovna civilizacija slovenskih naselja.
Tragovi prema pronađenoj keramici, pripada periodu od 8. do 12. vijeka, pokazuju da su Sloveni u to doba živjeli u malimotvorenim naseljima, a da su se u doba opasnosti zakljanjali na male utvrđene uzvisine nazvane Gradine. Tadašnje naselje na mjestu današnjeg Kastela doživjelo je mnoge promjene u periodu od 5. do 12. vijeka uslijed brojnih migracija stanovništva, ali se kontinuitet njegovog razvoja nije prekidao.
Pošto se u povelji o tvrđavi Banjoj Luci pominje samo jedan kastelan, to se zaključuje da je ona 1494. god. bila manje utvrđena od Bocca u kojima se imenuju po dva zapovjednika. U povelji iz 1526. god. precizno se navodi da je Banjaluka zapravo ime tvrđave koja se zvala CASTELL NOSTRO BAGNA LUCA. Od 1638. god. Banjaluka više nije sjedište bosanskog namjesništva. Tvrđava kao ni čaršija u periodu austrougarske okupacije ne doživljva modernizaciju, čak se smatra da je sredinom 19. vijeka bila prilično oštećena o čemu svjedoče mnogi zapisi putopisaca i prolaznika.
SRAMOTA BANJALUČANA
Ove slike govore koliko smo malo učinili za tvrđavu koja bi trebala da bude ponos, a ne sramota i grada Banjaluke, i države Bosne i Hercegovine, i entiteta Republike Srpske. Kada treba da prisvajamo vrijednosti, prvi smo, ali kada treba vrijednosti da njegujemo - nigdje nas nema!
Pogledajte sramotu koju uporno ne želimo da pretvorimo u ponosni bedem kulturne baštine našeg grada i države.
(BLIN MAGAZIN/eb)