Piše: Đorđe Krajišnik

Opštinski ili kako se još nazivaju lokalni izbori u Bosni i Hercegovini su napokon prošli. Građani nakon višemjesečne predizborne kampanje - kažemo višemjesečne jer je stvarna medijska borba i spinovanje u cilju homogenizacije biračkog tijela počela mnogo prije nego je CIK dao zvanično zeleno svjetlo da kampanja može početi – napokon mogu odahnuti, te nastaviti tamo gdje su i prije izbora bili. A gdje su to građani bili? Bili su i ostali u egzistencijalnom grču, u ne tako svijetloj svakodnevici iz koje ih kako sada stvari stoje ništa još dugo neće moći pomjeriti. Sa druge strane, građanima, barem onom dijelu koji nije u uskoj vezi sa partijskim organizacijama i njima bliskim strukturama, opštinski izbori i nisu donijeli neku pretjeranu radost. Imamo li na umu da je opštinska birokratija već odavno jedino u službi partijskih družbenika i službenika, te da funkcioniše po starom dobro oprobanom modelu po babi i po stričevima sasvim nam je jasno da u takvom sistemu - gdje je nepravda uzdignuta na nivo institucije - izborni proces, ma kakve stranačke promjene donio ne može napraviti značajne pomake u kvalitetu života građana.

Međutim, uprkos svijesti da je parlamentarna demokratija u BiH još uvijek na jako niskom nivou, a izborni procesi samo prilika za nove raspodjele i preraspodjele po sistemu sjaši Kurta, da uzjaši Murta ovogodišnji opštinski izbori su ponudili i nekoliko zanimljivih momenata. Prije svega opštinski izbori u Bosni i Hercegovini su, po mnogima neočekivano, pokazali da neprikosnovenost vladavine dvije socijaldemokratske partije (SNSD-a i SDP-a) nije nenarušiva, te da građani - koliko god izbor po sistemu manjeg zla bio diskutabilan – ipak na određen način znaju kazniti one koji su im pod krinkom socijaldemokratije proturali šarenu lažu. Kao konačan rezultat građanske kazne imamo činjenicu da su, koliko god to odricali, najveći izborni gubitnici zapravo oni koji su u svoju izbornu pobjedu bili gotovo stopostotno sigurni, dakle SNSD u Republici Srpskoj i njegov Federalni oponent SDP, dok su najveći dobitnici SDS i SDA za koje se nije baš vjerovalo da će polučiti izborni rezultat ovih razmjera. 

Ovdje ćemo se ipak, ne ulazeći u daljnju analizu izbornih rezultata, fokusirati na dva slučaja koja se prvenstveno odnose na Republiku Srpsku. Da budemo još precizniji pozabavićemo se ulogom SDS-a kao, s rezervom rečeno, najveće opozicione stranke u RS-u u rezultatima izbora za gradonačelnika Banjaluke i njegovoj ulozi u konačnom rezultatu izbora za načelnika opštine Foča.

Slučaj Foča

Na čelu opštine Foča posljednjih osam godina u svojstvu načelnika proveo je Zdravko Krsmanović. Političar koji je na ovu funkciju došao kao član Socijalističke partije RS, a na njoj ostao, nakon razlaza sa Petrom Đokićem, kao predsjednik Nove socijalističke partije. Specifičnost Krsmanovićevog opstajanja na mjestu načelnika opštine Foča, kako se tvrdi,  ogledala se prije svega u  njegovom otporu opštem nastojanju Milorada Dodika i SNSD-a da u potpunosti ovaladju cjelokupnim prostorom Republike Srpske. Dakle Krsmanović je na tom putu, barem kada je u pitanju istočni dio RS-a, predstavljao glavnu prepreku SNSD-u i njegovom predsjedniku, te je jedna o glavnih težnji vladajuće stranke u RS-u bila upravo ukloniti Krsmanovića i tako nastaviti ka drugim krajevima Hercegovine. Krsmanović je u dva navrata uspješno odolijevao ovim naletima, pa čak u jednom trenutku uspio poraziti i koaliciju od sedam političkih partija u borbi za načelničku poziciju.

Neposredno nakon nedavno proteklih izbora Krsmanović je tvrdio: „Ono što istraživanja javnog mnijenja govore i ono što pokazuju istraživanja NDI-ja u Foči za kandidata za načelnika u prednosti, i to ogromnoj prednosti, je Zdravko Krsmanović, sadašnji aktuelni načelnik, a Nova socijalistička partija je trenutno najjača partija u gradu i ona je ispred SNSD-a za nekih dvadesetak posto. Naravno, kampanja je tek počela i dosta je neodlučnih birača, jer postoji strah od viših nivoa vlasti i njihovih metoda koje su opštepoznate, a koje na neodlučne birače mogu puno da utiču, i zato je naša kampanja u punom jeku da ne dozvolimo da se biračka volja pokrade.“  Međutim, konačan izborni rezultat je pokazao da očekivanja načelnika Foče nisu ispunjena, te da je očito negdje došlo do problema, budući da je prebrojavanje glasova pokazalo da je u borbi za načelnika Foče pobijedio izvijesni Radisav Mašić. Iz toga proizilazi logično pitanje, šta je to što je Krsmanoviću pomrsilo račune? 

Osvrtom na kampanju koja se na prostoru opštine Foča odvijala dolazimo do jednog fenomena, jedinstvenog u okviru ovogodišnjeg izbornog procesa. Radislav Mašić, koji je odnio pobjedu nad Zdravkom Krsmanovićem, u izbornu trku je ušao kao zajednički kandidat SDS-a i SNSD-a što je u okvirima Republike Srpske jedinstven slučaj. Uvidom u konačni izborni rezultat pokazalo se da su upravo glasovi SDS-ovih glasača najviše doprinijeli Krsmanovićevom porazu, te omogućili Dodikov konačni ulazak u, do ovih izbora, neosvojivu Foču. „Opština Foča i ja lično na neki način smo postali simboli otpora jednom poniženju koje dolazi iz Banjaluke i Laktaša i to je ono što ne samo da je poznato u BiH, već se proširilo i na institucije koje su van ove države. Prema tome suština SDS-a i SNSD-a, tako jedne neprirodne koalicije, koja je svugdje u ratu, koji se ne mogu očima vidjeti ni na jednom prostoru, posebno u Republici Srpskoj, pokazuje da oni žele samo da sruše Krsmanovića i da sruše jednu politiku koja je nešto novo na ovim prostorima.“, istakao je Krsmanović. 

Koji su motivi vodili SDS da se odluči na koaliranje sa svojim „smrtnim neprijateljem“ ostaje još uvijek nepozanica, no sasvim sigurno je da ne smijemo zapostaviti ni priču o izgradnji hidroelektrana u gornjem toku rijeke Drine, zbog kojih je SNSD i imao snažne pretenzije spram opštine Foče. SDS je vjerovatno računao i računa da će omogućavanjem ulaska SNSD-ovog načelnika u Foču dobiti onaj dio kolača koji će se dijeliti nakon što Dodik i Džombić krenu u raskrčmljavanje prirodnih bogatstava ovog dijela Republike Srpske, kojem je na putu svojim opiranjem stajao Krsmanović. On povodom ove koalicije kaže: „Ovdje se dolazi u fazu da se sve druge opozicione partije bace na marginu. Zato SDS i SNSD hoće da budu kao jedni ljevica, drugi desnica i da to budu jedine dvije političke opcije u RS-u. Na ovaj način oni su samo razotkrili svoje karte i šta im je cilj. Da su u Foči spremni da se udruže samo kako ne bi dozvolili nečemu novom i nečemu što je budućnost da pobijedi.“ 

Slučaj Banjaluka

Jednako kao što je Foča godinama bila uporište opozicije i otpor svevlasti Dodika i SNSD-a, tako je sa druge strane Banjaluka već godinama najjače SNSD-ovo uporište. Već od proteklog ljeta političkom scenom najvećeg grada u Republici Srpskoj dominirala je tema kandidata za gradonačelnika. Od strane SNSD-a nije bilo dileme, međutim između opozicionih partija vodila se svojevrsna debata o tome da li na megdan Dodiku izaći sa zajedničkim kandidatom ili pak svako zasebno. Nakon više mjeseci razmatranja odlučeno je da u Banjaluci opozicione stranke kao svog zajedničkog protukandidata Slobodanu Gavranoviću ponude bivšeg predsjednika RS i današnjeg predsjednika Demokratske partije Dragana Čavića. 

Međutim, u toj zajedničkoj igri opozicije odbio je participirati SDS odlučivši se da za gradonačelnika Banjaluke, kao kandidata, istakne Nenada Stevandića. Nakon što je izborna kampanja počela činilo se, kako su istraživanja pokazala, da su šanse opozicionog kandidata Čavića prilično velika, te da bi se moglo desiti iznenađenje da se napokon poljulja glavna utvrda SNSD-ove vladavine. Kada su na dan opštih izbora stigli prvi preliminarni rezultati činilo se da će se očekivanja opozicionog bloka u RS potvrditi, te da će biti nanesen veliki izborni poraz SNSD-u. Ali, konačni rezultati su ipak pokazali da je Slobodan Gavranović uspio dobiti mjesto gradonačelnika Banjaluke, dok je opozicija na čelu sa Draganom Čavićem poražena.

Usljed takvog razvoja događaja ponovno se kao sasvim logično nameće pitanje motiva soliranja SDS-a , te odbijanja da se zajedničkim snagama napadne pozicija gradonačelnika i tako konačno prekine dugogodišnja vladavina SNSD-a u ovom gradu. Sa glasovima koje je Stevandić osvojio kao kandidat za gradonačelnika Banjaluke, te glasovima koje je dobio Čavić kao zajednički kandidat nekoliko opozicionih partija - da je bilo jedinstvenog stava SDS-a i drugih stranaka - Banjaluka bi danas  bila  najveća izborna pobjeda opozicije u posljednjih dest godina. Ta bi činjenica, da je SNSD izgubio vlast u Banjaluci, savim sigurno doprinijela njegovom još većem slabljenju i pružila priliku da se u političkoj žabokrečini RS-a napokon dese određena pomjeranja. 

Ovako, nakon što su se sabrala sva izborna ostvarenja ostaje stav da je pitanje opozicije u Republici Srpskoj još uvijek pitanje koje nije ni jasno izdefinisano, ni dovoljno rasvijetljeno, sa druge strane uloga SDS-a kao opozicione stranke sasvim je diskutabilna, budući da se iz navedneih primjera jasno vidi koje su krajnje namjere ove partije i gdje njena politika vodi. 

BL!N-DEPO