Iako se današnja Evropska unija voli predstavljati kao politički i civilizacijski projekt mira, stvarna geneza njene zajedničke sigurnosne politike nije ideološki utemeljena u deklaracijama iz Brisela, već u rovovima i ruševinama bivše Jugoslavije. Sarajevske ulice, izbjeglički kampovi Bihaća, pad Srebrenice i šutnja evropskih lidera devedesetih – to su temeljni momenti u kojima je EU shvatila da mir nije prirodno stanje, već rezultat sposobnosti da se krizama pristupi koordinirano, odlučno i zajednički.

Zajednička vanjska i sigurnosna politika EU (CFSP) i kasnije Zajednička sigurnosna i odbrambena politika (CSDP) nastale su kao odgovor na evropski neuspjeh da spriječi genocid i agresiju u svom neposrednom susjedstvu. Balkan je bio ogledalo nemoći Evrope – i mjesto gdje se formirala politička svijest da se bez zajedničkog djelovanja ostaje saučesnikom zla.

Danas, gotovo tri decenije kasnije, Balkan ponovo postaje sigurnosna raskrsnica, ali ovog puta pod još složenijim pritiscima. Rusija, naslijednica sovjetske imperijalne politike, prepoznala je Balkan kao slabost evropske arhitekture – prostor institucionalno slab, politički fragmentiran i historijski podložan manipulacijama.

Moskva ne krije svoje ambicije. Kroz instrumente tzv. meke moći, hibridnih prijetnji i sigurnosne infiltracije, Rusija nastoji destabilizirati najkrhkije tačke evropskog kontinenta – od sjevera Kosova, preko entiteta Republika Srpska, do energetskih projekata u Srbiji. Cilj nije samo izazivanje haosa, već razbijanje evropskog jedinstva i otvaranje prostora za novi oblik imperijalnog širenja.

Rusija, naslijednica sovjetske imperijalne politike, prepoznala je Balkan kao slabost evropske arhitekture – prostor institucionalno slab, politički fragmentiran i historijski podložan manipulacijama

I dok se Evropska unija suočava s historijskom potrebom redefinicije svoje sigurnosne strategije, iskustvo Balkana ostaje ključno. Ko nije naučio lekciju Srebrenice, teško da će razumjeti što znači Mariupolj. Ko ne prepoznaje kako su ruske metode razaranja prvo testirane u Bosni, neće shvatiti njihovu sadašnju sofisticiranost u Ukrajini.

U tom kontekstu, ključno je da EU napusti politiku "zamora proširenjem" i konačno otvori vrata preostalim zemljama Zapadnog Balkana. Punopravno članstvo ovih država ne bi predstavljalo samo akt političke volje, već i strateški odgovor na rusku prisutnost u regionu. U isto vrijeme, unutrašnja borba protiv proruskih, desničarskih lidera unutar same EU postaje presudna – jer tolerisanjem političkih satelita Kremlja unutar vlastitih institucija, Unija urušava temelje sopstvene sigurnosti.

Vrijeme je da se evropski lideri prisjete – Balkanska tragedija nije bila samo regionalni poraz, već evropski neuspjeh. A ruski uticaj u ovom prostoru danas nije samo prijetnja Bosni i Hercegovini, Sjevernoj Makedoniji, Kosovu ili Crnoj Gori – već evropskom projektu u cjelini.

Ko ne prepoznaje kako su ruske metode razaranja prvo testirane u Bosni, neće shvatiti njihovu sadašnju sofisticiranost u Ukrajini

Zato, odgovor mora biti odlučan i nedvosmislen. Kao što je evropska sigurnosna politika rođena na Balkanu, upravo na Balkanu mora dokazati svoju punu zrelost. Jer ono što se toleriše ovdje – sutra će se širiti od Baltika do Pirineja. A Rusija to vrlo dobro zna.

Stavovi izrečeni u ovom tekstu odražavaju autorovo lično mišljenje, ali ne nužno i stavove DEPO Portala.

(DEPO PORTAL/ad)