Piše: Bojan BAJIĆ

Ima ona poznata: Bosna i Hercegovina cijela iz tri dijela, a ima ona manje poznata: Republika Srpska cijela iz dva dijela.

Ričard Holbruk je umro. Dejton je još na snazi. Debata o ustavu ne prestaje. Ista podiže nacionalnu temperaturu. Državna struktura preskupa, a nije efikasna. Korupcija hara. Evropski proces stoji u mjestu. Građani sve siromašniji.

Da je Bosna i Hercegovina sva izdjeljena i raznim linijama prošarana, pa to je već opšte mjesto, ali i omiljena tema SPERS-a (srpskog političko-propagandnog establišmenta Republike Srpske). Da je Republika Srpska sačinjena iz dvije oblasti, geografski i ekonomski nepovezane, to je tabu tema koje se SPERS ne dotiče, a spreman je da spriječi bilo kakvu debatu na tu temu, i to starim srpskim oruđima: satanizacija, propaganda, etiketiranje, omalovažavanje, podmetanje, laganje, manipulisanje...

SPERS obožava temu decentralizacije i antiunitarizacije BiH, ali ne otvara temu unitarne Republike Srpske i realne potrebe njene decentralizacije.

Dejtonska Republika Srpska je nedodirljiva tabu tema u srpskoj javnosti. To je dogma koja kaže da je ovako sve savršeno, te da bilo kakva promjena ide na štetu srpskog naroda. Zabranjen je razgovor o reformama, o nadležnostima, o državnom nivou i evropskom putu, o Sarajevu, o sistemski zapostavljenim regijama unutar RS-a. Većinska javnost ponavlja dogmatske i nepromišljene mantre o BiH koja i bez reformi može postati članica EU. Većina misli da neuređena i komplikovana BiH nije smetnja za procvat Republike Srpske.

Bespotrebno je sad ponavljati i objašnjavati da dogmatski pristup garantuje pogrešnu politiku, a to onda vodi u propast upravo onoga što je u središtu dogme. Srpska politika je inače, u zadnjih dvadeset godina, pokazala tragikomičnu dosljednost da troši mišiće na razne nepromišljene, uglavnom nacionalne dogme, pa kad se realnost prelomi preko narodnih leđa, onda poraze pretvara u pobjede, i tako svaki put ispočetka. Da ne pominjemo sad te poraze, oni koji su nadrljali znaju i sami.

Realnost Republike Srpske je u tome da nju sačinjavaju dvije potpuno odvojene oblasti, koje nemaju nikakvu vezu, niti dodira jedna sa drugom. Zapadna Republika Srpska je u svakom materijalnom smislu potpuno različita od istočne. Različita geografija i resursi, saobraćajnice, mentalitet, stepen razvoja, demografija, gravitacione tačke za ekonomiju, studiranje, putovanje, liječenje..., ama baš sve različito i nespojivo. Nespojivo do te mjere da u materijalnom smislu nikad ne može izdobriti. Dok je centar moći bio na istoku, plakala je Banja Luka, otkad je centar moći otišao u Banja Luku, plače istok.

Kad bi se gledala pravda, onda postoje samo dvije opcije: a) da se centar moći Republike Srpske desetak narednih godina stacionira na istoku, ili b) da se Republika Srpska podijeli u dva administrativna dijela, od kojih bi svaka vladala svojim resursima i upravljala vlastitim razvojem. Pošto je nerealno očekivati da se Banja Luka odrekne nadležnosti koje je preuzela pučem iz 1998. godine, onda je podjela jedino racionalno i moguće rješenje.  

Ono na čemu će insistirati protivnici podjele Republike Srpske, je duhovna strana cijele priče. Kazaće da će srpsko narodno biće biti presječeno na pola, da srpski duhovni prostor ne trpi još jednu Drinu (u ovom slučaju Brčko), da će srpska sloga biti u iskušenju, pregovaračka pozicija oslabljenja i slične budalaštine koje svakako slušamo proteklih 20 godina. Neki će reći da će se Bošnjaci i Hrvati radovati, plus cijeli arsenal izjava i konstatacija u tom pravcu.

Ovu vrstu kontra-argumenata u srpskoj istoriji po pravilu koriste lopovi i naivni narod. Svako pametan i razborit će reći da bi podjelom Republike Srpske u dva nova entiteta (Republika Srpska ZAPAD i Republika Srpska ISTOK) došlo do neophodne regionalizacije i prilagođavanja strukture uslovima na terenu. Time bi stanovnici istoka odlučivali o svojim resursima i svojoj sudbini, a stanovnici zapada o svojoj. Čist račun duga ljubav. Ovako je malo mučno živjeti na istoku, a gledati planove razvoja zapada, gradnju veleljepnih monumentalnih objekata, dok se na istoku gase škole i prostori ostaju pusti. Jedino se čuje poneki guslar, koji pjeva o prošlim vremenima. Jedan od takvih je nažalost u Skupštini Republike Srpske.

Podjela bi i srpskim nacionalistima bila dobra. Oni bi na primjer mogli nervirati Silajdžića i slične unitariste, prkoseći im sada sa dvije Republike Srpske. Pa ako se čovjek nervirao sa dejtonskom RS, šta bi tek rekao kad bi vidio da sad imaju dvije. Tako da ne vidim zašto ovo srpski radikali i slični ne bi podržali, mogli bi se beskrajno radovati zblanutom Silajdžiću.

Implikacije ovakvog rasporeda bi imale pozitivne efekte i na raspetljavanje Federalne zavrzlame. Tako bi lakše došlo do ukidanja Federalnog nivoa, a deset kantona bi se moglo fuzionisati u tri. Uređenje Bosne i Hercegovine bi se značajno pojednostavilo. Prvi nivo: opštine. Srednji nivo: tri kantona/županije i dva entiteta, plus jedan distriht. Treći nivo: državni nivo.

Prednost ovakvog modela je u tome što se ne bi crtale nove mape, nego bi se postojeće kantonalno/entitetske linije pregrupisale i redefinisale odlukama tih nivoa vlasti. Ljudska prava, evropski standardi, nacionalni ključevi i sl., to bi morao biti sadržaj svih pet elemenata srednjeg nivoa vlasti, kao i državnog.

E, sad. Pošto više nema Holbruka, a ni one Amerike kao nekad, nema nam druge nego da se mrcvarimo i dalje, kao što smo i do sad. Da nikoga ne interesuju racionalni prijedlozi, toga sam svjestan. Da će svaki nacionalistički ostrašćen tutumrak izvršiti neargumentovan napad na ove prijedloge, a putem demonizacije i etiketiranja autora, i toga sam svjestan. Da će gladni narod osuditi i prokazati prijedlog, e i toga sam svjestan. Ali da gladni narod i dalje korača za slijepim vođama u ponor, i to opet, po ko zna koji put, skoro istim stazama, e ni tome se više ne čudim. Nije ni tome prvi put.

(BLIN MAGAZIN)

VEZANI TEKSTOVI:

BLOG BOJANA BAJIĆA: Džamija, Teheran i Republika Srpska
BLOG BOJANA BAJIĆA: Bosanski palamudi