Predizborni period

Na izborima je učestvovalo 39 političkih stranaka, 11 koalicija i 13 nezavisnih kandidata. Prvi put na opštim izborima učestvovalo je 43% prijavljenih stranaka. Predizborna kampanja bila je uglavnom manipulativna i koruptivna, a programski nedovoljno ubjedljiva ili već viđena. Prijavljeno je deset miliona KM troškova u predizbornoj kampanji ili oko 10% u odnosu na stvarne troškove. Osim nezakonitog pribavljanja sredstava, koruptivna predizborna kampanja podrazumijevala je kupovinu mjesta u biračkim odborima, nedozvoljeno oglašavanje prije početka predizborne kampanje, oglašavanje na nedozvoljenim mjestima i podmićivanje birača i članova organa za sprovođenje izbora.

Izborni period

Na izbore je izašlo 56,3% registrovanih birača. Manje povećanje izlaznosti na izbore u FBiH i manji pad izlaznosti u RS, u odnosu na prethodne izbore, mogu se dovesti u vezu sa stranačkom i nevladinom kampanjom, nezadovoljstvom vlašću i mogućnošću boljeg izbora. Mandate u parlamentima osvojilo je 26 političkih stranaka. SDP je ostvario najbolje rezultate na državnom, federalnom i kantonalnom nivou vlasti, a SNSD u RS. Od vladajućih stranaka bolje rezultate ostvarili su HDZ BiH, DNS i SP sa PUP, a slabije SBiH, SDA, SNSD i HDZ 1990. Prijavljeni troškovi parlamentarnih stranaka po osvojenom glasu na izborima kretali su se od 2,14 do 22,00 KM. Najozbiljnije izborne nezakonitosti bile su glasanje u ime odsutnih, dopisivanje direktnih glasova i činjenje nevažećim glasačkih listića. Na ovim izborima povećan je broj nevažećih glasačkih listića u odnosu na prethodne izbore i kretao se od 5,6% za NSRS do 9,9% za člana državnog predsjedništva iz RS. Organi za sprovođenje izbora procesuirali su manje od 10% nezakonitosti u predizbornom, izbornom i poslijeizbornom periodu, a tužilaštva manje od 1% izvršenih krivičnih djela u ovoj oblasti.

Poslijeizborni period

U RS konstituisanje entitetske vlasti završeno je nakon 88 dana, a u FBiH nakon 167 dana od izbora. Državna vlast nije konstituisana ni nakon što je prošlo 222 dana od izbora.

Kada bi obećanja iz programa nove vlade RS bila potpuno ispunjena, onda bi za 4 godine  građani imali jaču poziciju RS,  evropske standarde, bolju regionalnu saradnju, manje kriminala, manje zaposlenih u javnoj administraciji, manje budžetske troškove, bolje upravljanje prostorom, bolje zaštićenu životnu sredinu, razvojnu javnu potrošnju, bolju naplatu javnih prihoda,  godišnje investicije od 20% BDP, smanjenu nezaposlenost, bolju pokrivenost uvoza izvozom, ukinute  administrativne barijere za poslovanje, nove energetske resurse,  veće ućešće industrijske proizvodnje u BDP, smanjen uvoz poljoprivrednih proizvoda, izgrađeno 150 km autoputeva, bolju zaštitu od poplava, razvijeniji turizam, napredak u lokalnom razvoju, smanjenu depopulaciju iz ruralnih područja, restruktuirana javna preduzeća sa boljim rezultatima poslovanja, smanjeno siromaštvo, reformisan penzioni sistem i veće penzije, javno zdravstvo sa novim sistemom plaćanja, uslugama i kapacitetima i razvijenije obrazovanje, nauku i kulturu.

Kada bi obećanja iz izbornih programa vladajućih stranaka iz FBiH bila potpuno ispunjena, onda bi za 4 godine  građani ovog entiteta  imali  promijenjen ustav, bolje zakonodavstvo, bolju javnu upravu, bolje pravosuđe, znatno manje kriminala, oduzetu nezakonito stečenu imovinu,  manje i pravednije poreze, bolju javnu potrošnju sa naglašenom razvojnom komponentom, revidiranu privatizaciju,  bolje upravljanje prostorom, bolje zaštićenu životnu sredinu, ubrzan ekonomski razvoj sa godišnjim rastom BDP od 10%, rast zaposlenosti 5% godišnje i smanjenu nezaposlenost, monetarnu i makroekonomsku stabilnost, bolje bankarstvo, pokrivenost uvoza izvozom 65%, razvijeniju industriju, izgrađene nove elektroenergetske kapacitetete i povećanu proizvodnju električne energije za dva puta, razvijeniju poljoprivredu i selo, veće podsticaje u poljoprivredi, izgrađenih novih 140 km putne infrastrukture sa najmanje 76 km novih autoputeva, obnovljenu i elektrificiranu željezničku infrastrukturu, restruktuirana i bolje upravljana javna preduzeća, bolju socijalnu zaštitu, veće penzije koje iznose najmanje 50% prosječne plate, bolju zdravstvenu zaštitu za sve građane sa mogućnošću izbora ljekara i lijekova, bolje obrazovanje sa povećanim upisom, novim programima i većom budžetskom podrškom, razvoj nauke finansiran sa 2% budžeta, razvijeniju kulturu, razvijeniji sport i povratak  svih registrovanih izbjeglih i raseljenih.

Identifikovani problemi

U predizbornom, izbornom i poslijeizbornom periodu identifikovano je više izuzetno ozbiljnih problema u izbornom i političkom sistemu:

(1) deficit kredibilne stranačke alternative i izborne ponude koja bi obezbjedila izbor odgovornije, uspješnije i manje korumpirane vlasti,

(2) sve prisutnije koruptivno ponašanje u predizbornoj kampanji i izborima  koje niko ne sankcioniše i što izbore čini uglavnom nepoštenim,

(3) uglavnom pristrasan i nezakonit rad stranačkih lokalnih izbornih komisija i biračkih odbora,

(4) izborni rezultat koji pokazuje da uglavnom nema izgrađene kulture izbornog kažnjavanja i da građani dominantno glasaju sa stranke sa jednonacionalnim biračkim tijelom podržavajući suprostavljene programske koncepte, tražeći najboljeg političkog zaštitnika nacionalnog interesa ili glasajući u strahu da im „drugi“ ne izaberu vlast,

(5) manjak odgovornosti i kapaciteta za uvažavanje realnih razlika, pregovaranje i pravljenje kompromisa,

(6) nepostojanje ustavnog ili zakonskog roka za završetak konstituisanja zakonodavne i izvršne vlasti.

(DEPO/md)