U Mostu Radija Slobodna Evropa razgovaralo se o tome da li Deklaracija "Svesrpskog sabora", koja je usvojena juna prošle godine i kojom je praktično ozvaničen program tzv. srpskog sveta, destabilizuje Zapadni Balkan. Sagovornici su bili Miro Lazović, nekadašnji predsjednik Skupštine Republike Bosne i Hercegovine, i Dušan Janjić, direktor Foruma za etničke odnose iz Beograda.

Bilo je riječi o tome da li je Deklaracija ojačala težnje za otcjepljenjem entiteta Republika Srpska, da li su nedavne odluke Narodne skupštine Republike Srpske, kojima se najavljuje blokada institucija Bosne i Hercegovine i koje je poništio visoki predstavnik Christian Schmidt, bile korak u tom pravcu i da li nacionalno okupljanje Srba, na koje poziva Deklaracija, podrazumijeva i teritorijalne pretenzije prema susjednim državama u kojima žive Srbi.

Razgovaralo se i o tome kakva je uloga Srpke pravoslavne crkve u kreiranju i sprovođenju Deklaracije, zašto zvorničko-tuzlanski vladika Fotije tvrdi da je Republika Srpska nastala na temeljima svetosavlja i pravoslavlja, kao i o tome zašto Beograd ne pomaže Republici Srpskoj da se izvuče iz teške ekonomske i finansijske krize i pored toga što se u Deklaraciji Svesrpskog sabora obećava snažna podrška Srbije ovom bh. entitetu.

Omer Karabeg: Prošlo je šest mjeseci otkako je usvojena Deklaracija o zaštiti nacionalnih i političkih prava i zajedničkoj budućnosti srpskog naroda – to je njen puni naziv. Da li je do sada bilo poteza koji znače njenu realizaciju?

Miro Lazović: Ta deklaracija sa svojih 49 zaključaka odnosi se velikim dijelom na prostor Republike Srpske i njena realizacija predstavlja stanovitu opasnost za budućnost Bosne i Hercegovine. Proteklih mjeseci Narodna skupština Republike Srpske donijela je odluke koji znače realizaciju pojedinih odredbi te deklaracije kao što je usvajanje himne i grba Srbije kao zvaničnih obilježja Republike Srbije.

U tom duhu bili su i nedavni zaključci Narodne skupštine koji su bili usmjereni ka negiranju institucija Bosne i Hercegovine i koje je zbog toga poništio visoki predstavnik Christian Schmidt. Osnovna intencija Deklaracije Svesrpskog sabora je da se srpski narod što više homogenizira u duhovnom smislu, što se radi preko Srpske pravoslavne crkve, i da se onda političkim sredstvima prostor gdje on živi veže za Srbiju.

Dušan Janjić: Deklaracija je uvela čitav niz paralelnih institucija u odnosu na Ustav i sistem Srbije. Pored ostalog, Svesrpski sabor je osnovao koordinativno tijelo koje je formirano u Banjaluci. Pokušavaju da pišu novu historiju, vode kampanju za ukidanje latinice. Ali, Deklaracija neće pomoći Vučiću i vlasti da se odupru potrebi promjena u Srbiji. Ta potreba postoji i u Republici Srpskoj. Tako da sam siguran da će Deklaracija trajati samo dok su na vlasti Vučić i Dodik.

Ali pojava Deklaracije ima i svoju dobru stranu. Konačno se pojavio politički dokument – koji nije ustavan, koji nije legitiman, pitanje je i koliko je i legalan – u kome je jasno stavljen na papir koncept srpskog etnonacionalizma – svi Srbi na okup. Ne treba više da spekulišemo o Memorandumu. Imamo realni dokument koji je u suštini spoj svih entonacionalističkih ideja o srpskoj naciji od ujedinjenja do prekrajanja granica.

Dignite ruke od BiH

Omer Karabeg: Deklaracija Svesrpskog sabora poziva na srpsko nacionalno okupljanje. Šta to praktično znači za region?

Miro Lazović: Mene kao čovjeka koji je devedesetih godina u Skupštini Republike Bosne i Hercegovine vodio bitke sa tadašnjom predstavnicima Srpske demokratske stranke, koji je zagovarali politiku svi Srbi u jednoj državi, ne iznenađuje što Vučić i danas ima iste ciljeve kakve je imao kao mlad političar devedesetih godina.

Sjećam se jednog razgovora u Skupštini sa Radoslavom Brđaninom koga je kasnije Haški tribunal osudio kao ratnog zločinca koji me da je uvjerio da je politika srpskog sveta kako se danas zove, a prije je to bila politika “Velike Srbije”, bila porazna i pogubna za sve narode na prostoru bivše Jugoslavije i za srpski narod.

Jednom mi je Brđanin prišao u holu i rekao da malo smanjim emocije i napade na politiku Srpske demokratske stranke jer Jugoslavija nije izbor srpskog naroda, ona je nametnuta tvorevina, a srpski narod mora živiti u jednoj kompaktnoj srpskoj državi. Ja sam mu odgovorio da je Jugoslavija upravo okvir koji omogućava da srpski narod živi u jednoj državi, a da je sve drugo rat koji će dovesti do stradanja drugih naroda, ali i srpskog. On mi je tada rekao – ništa se ti ne sekiraj, mi ćemo za 10, 15 dana sve to završiti jer je JNA uz nas. To je na kraju bilo i potvrđeno.

I danas se, nažalost, suočavamo sa istim političkim ciljevima samo što se oni pokušavaju realizirati političkim umjesto ratnim sredstvima. Bosna i Hercegovina se u kontinuitetu suočava sa konstantnim tenzijama. To revnosno radi gospodin Dodik koji stalno ponavlja mantru da Bosna i Hercegovina neće opstati i da se Republika Srpska treba ujediniti sa Srbijom. Ali, mislim da što više rukovodstva Srbije i Republike Srpske govore o homogenizaciji srpskog naroda, o nekakvoj “Velikoj Srbiji”, o nekakvom srpskom svetu – Srbije je sve manje.

Prisustvovao sam 1993. konferenciji u Ženevi povodom Owen-Stoltenergovog plana i tada sam Tuđmanu i Miloševiću rekao: “Dignite ruke od Bosne i Hercegovine, vi, gospodine Tuđman, imate problem Kninske krajine, a vi, gospodine Miloševiću, imate problem Kosova i možda sutra Vojvodine”. Milošević me je na to samo pogledao, imao sam osjećaj da bi me popio u čaši vode.

“Svi Srbi pod jednu šljivu”

Omer Karabeg: Da li Deklaracija Svesrpskog sabora i program srpskog sveta podrazumijevaju teritorijalne pretenzije prema susjednim državama u kojima žive Srbi?

Dušan Janjić: Pričamo o papiru, ali praksa ga ne prihvata. Vrlo je jasno i Vučiću i svakom u Srbiji da Srbija nema više nikakvu kontrolu nad Kosovom. Vučić je povlačenjem Srba iz kosovskih institucija, kao što je Milošević u dogovoru sa Tuđmanom organizovao “Oluju”, otvorio vrata definitivnom gubitku Kosova.

Srbija je zemlja koja nema ustavnu i zakonski konsolidovanu teritorijalnu organizaciju. Imamo četiri regiona koji ne funkcionišu i nekih 150 okruga koji ne postoje. Govori se i o dvije pokrajine iako je Kosovo odavno izgubljeno. To je institucionalni haos. I umjesto da riješava ta pitanja, Vučić se bavi pričom o ujedinjavanju svih Srba.

Imamo historijsku potvrdu gdje vode te ideje. Imali smo krvavi rat. Da li znate da se u Srbiji dandanas ne zna koliko je državljana Srbije poginulo u ratu? Oni se i dalje vode kao ljudi na vježbama. Na teritorijama, na kojima su živjeli Srbi, danas ih više nema. Ne samo u Hrvatskoj, ne samo na Kosovu, dobrim dijelom ispražnjena je i Republika Srpska. Pa, pola Republike Srpske je kod mene na Voždovcu. Ta politika vodi ka ostvarenju onog Tarabićevog proročanstva da će svi Srbi stati pod jednu šljivu.

Danas je u Srbiji na vlasti treća liga onih koji su porazili reformiste i liberale. Prvo su njih porazili, pa su razbili Jugoslaviju. Ovi današnji sada brane tu politiku i svoje privilegije. Oni brane svoju vlast. Njihova deklaracija je apsolutno neprimjenljiva. Ja mogu sada da spekulišem – oni bi vjerovatno, kad bi imali nuklearnu bombu, davno sravnili Sarajevo. Ne znam šta bi sve sravnili, možda i sopstvene kuće.

Kompletan razgovor pogledajte na RSE.

(DEPO PORTAL/ad)