Izvor: Prvo zdravlje
Piše: dr.med. Jasminka Ćehajić, specijalista ginekologije i akušerstva
Bolna menstruacija ili dismenoreja predstavlja bolne grčeve materničnog porijekla, povezane sa vremenskim periodom uoči i početkom menstrualnog krvarenja. Bolna menstruacija je često ginekološko stanje koje se, međutim, nedovoljno često dijagnosticira ili tretira.
Šta su uzroci bolne menstruacije?
Prema uzroku se dijele na primarne i sekundarne. Primarna dismenoreja je menstrualna bol koja nije uzrokovana organskom bolešću, odnosno nekim specifičnim oboljenjem.
Klinička istraživanja su pokazala da je uzrok ovog stanja povećano otpuštanje upalnog medijatora prostaglandina u raspadajućim stanicama sluznice maternice, koje dostiže najveću koncentraciju u krvi oko 24 sata prije započinjanja menstrualnog krvarenja koje posljedično dovodi do intenzivnijeg grčenja mišića maternice i razvoja bola.
Klinička istraživanja navode da učestalost ovog poremećaja kod žena u svijetu iznosi oko 28 do 71 posto, stopa izostajanja iz škole ili sa radnog mjesta od 35 do 50 posto te da predstavlja značajan socijalni problem.
Sekundarna dismenoreja je menstrualna bol povezana sa nekom prepoznatljivom bolešću, a najčešći uzoci su:
1. endometrioza – specifično oboljenje kod kojeg se sluznica maternice nalazi izvan šupljine maternice, najčešće na jajniku, gdje stvara tzv. čokoladne ciste, ili u maloj zdjelici, gdje stvara manja žarišta i uzrokuje hroničnu bol te u mišiću maternice (adenomioza)
2. miomi (dobroćudni tumori maternice), polipi, funkcionalne ciste jajnika, tumori
3. upalne bolesti zdjelice, upalne bolesti crijeva
4. postoperativne komplikacije – suženje vanjskog ušća maternice nakon konizacije (operativnog zahvata skraćivanja grlića zbog premalignih bolesti grlića maternice), stvaranje priraslica u maternici nakon prekida trudnoće ili nakon intervencije kiretaže kod abnormalnih krvarenja
5. korištenje intrauterinog uloška kao kontracepcije (spirala).
Kako razlikovati primarnu od sekundarne dismenoreje?
Primarna dismenoreja se obično javlja šest do dvanaest mjeseci nakon prve menstruacije u životu (menarhe), nakon uspostavljanja procesa sazrijevanja jajne stanice (ovulacije), kao bol u donjem dijelu trbuha, jedan do dva dana uoči i tokom prva dva dana menstrualnog krvarenja. Može biti praćena simptomima glavobolje, mučninom, povraćanjem, bolovima u leđima te je povezana sa ograničenjem aktivnosti, odsustvom iz škole i sa radnog mjesta. U kasnijim godinama života tegobe uglavnom postaju blaže.
Sekundarna dismenoreja se javlja kasnije, u bilo kojem periodu života. Bol može biti prisutna i nakon perioda menstrualnog krvarenja, a prisutni su i drugi simptomi (bolni odnosi, produženo krvarenje, međumenstrualna mrljasta krvarenja, neplodnost).
Faktori rizika za nastanak bolnih menstracija su rana prva menstruacija, pušenje, konzumiranje alkohola, debljina, stres, anksioznost, nedovoljna fizička aktivnost, genetski faktori.
Šta uraditi kod bolnih menstruacija?
Ukoliko se menstrualna bol ponavlja u više ciklusa, potrebno je da se javite ginekologu. Na osnovu anamneze, adekvatnog fizikalnog te ultrazvučnog pregleda i eventualno drugih potrebnih dijagnostičkih pretraga, postavlja se dijagnoza i određuje odgovarajući dalji tretman.
Liječenje dismenoreje
U liječenju primarne dismenoreje najčešće se primjenjuju nesteroidni antiiflamatorni lijekovi (NSAIL) koji sprečavaju otpuštanje prostaglandina mehanizmom inhibicije enzima ciklooksigenaze (npr. deksketoprofen ili naproksen natrij). Neophodno je započeti terapiju jedan do dva dana prije početka menstrualnog krvarenja i nastaviti prvi do drugi dan krvarenja. Po potrebi se mogu dodati analgetici tokom prva dva dana menstruacije. Učinkovitost liječenja se procjenjuje nakon više ciklusa terapije.
Kod pacijenata sa anamnezom ranijeg gastroduodealnog ulkusa (čira), krvarenja ili perforacije, terapija se primjenjuje sa oprezom ili u vidu čepića, kod kontraindikacija za NSAIL daju se drugi analgetici.
Ostali lijekovi izbora su oralni kontraceptivi (OHK) koji inhibiraju proces ovulacije sa učinkovitošću u terapiji bola do 90 posto, intrauterini uložak (spirala) sa hormonom, gestageni.
U deset posto slučajeva, pacijentice ne reagiraju na terapiju s NSAIL i OHK. U tim slučajevima se primjenjuju alternativne metode, higijensko-dijetetske mjere, zdrav način života i prehrane, tjelovježba, tehnike psihorelaksacije, akupuntura, transkutana električna stimulacija nerava. Kod izrazite boli može se primijeniti hirurški tretman presakralnom neurotomijom ili razdvajanjem sakrouterinih ligamenata.
Kod sekundarne dismenoreje, liječi se osnovna bolest.
(DEPO PORTAL/ad)