Izvor: Buka
Piše: Tatjana Čalić

U osnovnim školama u Republici Srpskoj, učenici devetih razreda, od septembra 2018. godine, istoriju izučavaju iz novih udžbenika u kome je jedna od tema rat 90-tih na ovim prostorima.

Od ove školske 2019/2020. godine, stižu i novi udžbenici za treći i četvrti razred gimnazije, u kojima će takođe biti obrađen i rat u BiH.

Ova vijest je potvrđena iz Ministarstva prosvjete i kulture RS, kada je navedeno i da će novi udžbenici istorije u srednjim školama u Republici Srpskoj biti usklađeni sa udžbenicima iz Srbije.

Kako bismo saznali na koji način se izučava rat u Bosni i Hercegovini (1992-95.) u Srbiji, razgovarali smo sa Aleksandrom Todosijevićem, nastavnikom istorije i predsjednikom Udruženja za društvenu istoriju Srbije Euroklio. 

Prema njegovim riječima, u važećim planovima i programima za osnovne i srednje škole u Republici Srbiji, ne postoji posebna tema koja se bavi ratom u BiH (1992–1995), već je dio šire teme u kojoj se izučava raspad Jugoslavije.

Istakao je i da je čitav period raspada Jugoslavije i ratova 90-tih sveden na svega nekoliko časova nedelјno u završnim razredima osnovnih i srednjih škola u Republici Srbiji, što je u svakom slučaju nedovolјno da bi učenici shvatili širi istorijski kontekst vremena u kome žive. 

- U nastavnim planovima za završne razrede osnovnih i srednjih škola nema dovoljno prostora kako bi se temeljno obradile teme iz savremene istorije, a samim tim ratovi 90-tih su obrađeni kroz najosnovnije informacije, faktografski. Nedostaje istorijski kontekst, nisu objašnjeni uzroci i posljedice ...  S druge strane, rekao bih da autori udžbenika nemaju dovoljno senzibiliteta da obrade osjetljive i kontroverzne teme iz novije istorije. Zato je sadržaj lekcija koje se bave raspadom Jugoslavije i ratovima 90-ih obrađen kroz najosnovnije informacije. Površan pristup ovako osjetljivom problemu ima za posljedicu razvijanje stereotipa i predrasuda kod učenika, što je prisutno u većini država sa eks jugoslovenskog prostora - mišljenja je Todosijević.

Treba istaći da je u Republici Srbiji u toku reforma nastavnih planova za osnovne i srednje škole. Reformisani planovi nastave i učenja za završne razrede osnovnih i srednjih škola u kojima se obrađuju teme iz savremene istorije stupiće na snagu školske 2021/22. godine. 

- Ono što je izvjesno je da će se u završnim razredima ostaviti veći prostor za obradu sadržaja iz savremene istorije, naročito tema iz perioda poslije Drugog svjetskog rata. Kada je riječ o ratovima 90-ih, od nastavnika se očekuje da takve teme obrađuju, iako treba imati u vidu da tokom inicijalnog obrazovanja na fakultetima nisu imali prilike da ih izučavaju. S druge strane, savremena istoriografija nije dala odgovore na mnoga osjetlјiva i kontroverzna pitanja novije istorije. Istorijske činjenice vezane za Drugi svjetski rat i savremeni period istorije najčešće su predmet oštrih debata i političkih manipulacija u javnosti - zaključuje sagovornik Buke. 

Podsjetimo da je OSCE-a, koji je vodio reformu obrazovanja, nametnuo embargo na teme iz 1990-ih, jer istraživanje istorijskih tema podrazumijeva naučno analiziranje i dogovor, uključujući i dogovor o izvorima, kako domaćim, tako i međunarodnim.

Uprkos embargu, sve do sada rađene analize su pokazale da u svim zemljama nastalim raspadom Jugoslavije djeca uče potpuno različite verzije prošlosti, gdje se isključivo govori o patnjama jedne nacije, odnosno etničke grupe i krivici druge. 

Grupa istoričara iz regiona koja već dugi niz godina zajedno sarađuje na različitim projektima smatra da je jedino ispravno rješenje istorija bazirana na idejama o vrijednostima mira, slobode, saradnje i jednakosti, te istorija „oslobođena“ jednodimenzionalnih narativa. 

Kako kaže jedan od njih, istoričar Edin Radušić, svima nama je jako bitno da se suočimo sa teretom prošlosti, kako one bliže, tako i one dalje:  

- Svi se bave istorijom, svi znaju istoriju - političari, novinari, mehaničari, vozači... U takvim društvima, kao što je bosanskohercegovačko, pristup istoriji može biti put u nove sukobe ili doprinos  pomirenju. Ako istoriji pristupimo konceptualno, da je dobro dobro, ma ko ga proizveo, da je zlo zlo, ma ko ga proizveo, i ako blagostanje ili stradanje čovjeka stavimo u prvi plan, bez njegovog svrstavanja u „naše“ i njihove“ , na pravom smo putu. Kada svi shvatimo da je takav pristup blagodat za nacije, a ne opasnost za nju, bićemo na putu stvaranja normalnog građanskog društva.

(Buka/DEPO PORTAL/BLIN MAGAZIN/ad)