Riječ je o grobnici na Varoškom groblju, iznad koje stoji neugledni kameni spomenik, a ovu informaciju je potvrdio i gradonačelnik Kragujevca Veroljub Stevanović, koji kaže da je na istom mjestu sahranjeno i više od 100 partizana. Grad planira da napravi "obilježje pomirenja", sa spomen-pločom na kojoj će biti isklesani i krst i petokraka.

Kako "Blic" saznaje od ljudi koji su radili u Službi Državne bezbjednosti (DB), "iz arhiva koje su čuvane kao najstroža tajna, procurila je informacija da su kosti građana Kragujevca koji su ubijeni nakon Drugog svjetskog rata, premještane iz kruga fabrike 'Zastava' decenijama".

- Iz grobova koji su iskopani u samoj fabrici vađene su kosti, pakovane u džakove i onda noću tajno premještane i zakopavane na Varoškom groblju. To je trajalo u serijama, od pedesetih godina prošlog vijeka pa sve do kraja devedesetih kada su posljednji džakovi preneseni i pokopani, kaže izvor "Blica".

Petar Simović imao je 17 godina kada mu je otac odveden iz kuće. Dragoslav Simović bio je ugledni trgovac, heroj srpske vojske, odlikovan pet puta.

- Moj otac je ubijen zato što je klicao kralju i otadžbini. Kada su bile demonstracije 27. marta 1941. godine, on je na Trgu kod krsta stao na stolicu i klicao kralju. Tada sam bio gimnazijalac, profesorka gimnastike je, sjećam se, plakala, dugo, a onda nam je rekla da pokupimo knjige i krenemo na ulicu. Znao sam da neće biti dobro... Uveče, kada se otac vratio kući, pričao nam je da su mu komunisti prijetili ubistvom. Bio je predsjednik opštine, tokom okupacije, samo dva i po mjeseca. Smijenili su ga fašisti - kaže Petar Simović.

Drama Kragujevca je počela 16. oktobra 1941. godine, kada su partizani i četnici zajedno napali njemački pješadijski puk na krivini između sela Ljuljaka i Bare. Tada je ubijeno deset, a ranjeno 27 Nijemaca, kako stoji u istorijskim podacima, agresori nisu uspjeli da izvuku svoje mrtve, pa su leševi masakrirani. Vojnicima su odsjekli polne organe, povadili oči, iščupali jezike... Fotografije takvih vojnika su stigle do ruku Adolfa Hitlera, koji je odmah naredio odmazdu...

- Sjećam se kada je u grad stigla kaznena ekspedicija. Tog dana, 19 oktobra 1941. je moj otac smijenjen. Pozvali su ga u opštinu, pričao je da su svi službenici držali ruke podignute uza zid. Od tada više nije izašao iz kuće - kaže Petar Simović.

Nijemci su u znak odmazde strijeljali 2.795 građana Kragujevca, među kojima više stotina maloljetnika. Ljudi su skupljani po kućama, školama, na radnim mjestima, po kafanama... Tek nakon hapšenja su im uzimana dokumenta, i pravljeni su spiskovi...

Grad koji je zavijen u crno 1941. doživio je novu tragediju na dan "oslobođenja". Istog dana, poslije četiri godine, u Kragujevac su ušli Rusi. Vojnici Crvene armije su dočekani kao junaci, ali su, kako kažu oni koji pamte te teške dane, "prvo pobili sve njemačke vojnike, većinom maloljetne, koje su našli, a onda su krenuli sa pljačkom i silovanjima. Nakon par dana, kada su Rusi otišli, komunisti su zaveli novu vlast. Istog dana su pohapšeni svi viđeniji ljudi, svi bogati, trgovci, bolje zanatlije. Oni koji su imali novac da potplate, pušteni su kućama, a ostali su završili u zatvoru.

- Svog oca sam vidio posljednji put živog na dan kada sam mobilisan u partizansku vojsku. Bio je 6. novembar 1944. godine. Pustili su me da uđem, i moj otac je bio u sobi broj jedan. Krcata viđenim ljudima, načelnicima srezova, profesorima, tu je bio i direktor gimnazije. Zagrlio me je i poljubio, onda se okrenuo ka prozoru sa rešetkama. Plakao je, nije htio da vidim suze... Saznao sam da je strijeljan kada sam bio u Bosni. Tada sam bio pripadnik Šeste bosanske proleterske brigade. Sretne me komšija iz susjednog sela, prepozna, i kaže da mi je otac strijeljan. Plakao sam, a kada su me "drugovi" pitali šta mi je, rekao sam da je umro. Nisam smio da kažem šta se desilo da me ne ubiju ili proglase neprijateljem. Ubijen je istog dana, 27. marta, četiri godine nakon što je ispred krsta klicao kralju - priča Petar Simović.

Mnogima se ne zna grob

U novijoj istoriji je kao broj streljanih rodoljuba u kragujevačkim Šumaricama figurirao broj koji mnogi i dalje rado pominju - od 7.000 ljudi. Međutim, istorija i uredna njemačka dokumentacija, potkrijepljena spiskovima strijeljanih u znak odmazde, pokazuje da je u oktobru 1941. godine ubijeno 2.795 građana. Zašto je Tito, zajedno sa svojim istoričarima, taj broj uvećao, jasno je kada se zna da je baš njegova vojska ubila najmanje još toliko Šumadinaca. Njima se, za razliku od žrtava fašizma, još ne zna grob.

(BLIC, BLIN/DEPO/ma)