Jedna od četiri scene izložbe “U ime naroda! Politička represija u Srbiji 1944-1953”, koja će biti otvorena u srijedu, 16. aprila, u Istorijskom muzeju Srbije, posvećena je Golom otoku.

U centralnom dijelu scene izložena je maketa koju je napravio Golootočanin Vladimir Bobinac, a scenografija kazuje i manje poznate detalje iz života onih koji su prošli “prevaspitavanje“ na pustom jadranskom ostrvu.

- Kako bi demonstrirali moć i ismijali Rezoluciju IB-a, upravnici su naložili organizaciju procesije, neku vrstu litije, a kovčeg prekriven crnim platnom na kome je pisalo “Rezolucija IB” nosilo je šestoro kažnjenika sa “najtvrđim ubjeđenjem” dok bi ostali sa strane, praveći špalir, dobacivali: “Jadna naša rezolucija”, “kuku nama, umrla nam tetka rezolucija” ili “joj, šta ćemo mi, jadni, bez rezolucija” - navodi Zorica Marinković, koordinator projekta i autor filmskog sadržaja izložbe.

Ona dodaje da je prva namjenski pripremljena predstava bila “Bezimena opereta” Berislava Kosijera. Za kažnjenike je to bio odušak od dugih sati patnje i teških poslova kojima su bili izloženi, a prvu pozorišnu sekciju su pokrenuli mladi intelektualci, studenti sa fakulteta Beogradskog univerziteta i nekolicina njih koji su studirali u Moskvi.

Najzastupljeniji su bili Nušićevi i Sterijini komadi. Repertoar je morao da prođe odobrenje uprave, a igran je povremeno skoro od samog osnivanja logora, 1949, pa sve do 1956, kada je logor zvanično rasformiran, iako je ostalo stotinjak kažnjenika i nekoliko godina poslije da služi kaznu.

Snimci s glumačkih predstava nastali su u periodu 1951-1954, a autori fotografija su, pretpostavlja se, Paja Karamatijević, fotoreporter Sportskih novosti, Milan Pešić, fotoreporter i televizijski snimatelj, Velimir Jovanović, inženjer fotografije, navodi Zorica Marinković.

- Predstave su bile humoristične, sve uloge su, naravno, igrali muškarci i način na koji su oni sve organizovali, sve bi bilo zabavno da je u pitanju drugi prostor i vrijeme - dodaje Marinković.

Članovi pozorišne sekcije su se mijenjali, jedni odlazili, drugi dolazili. Uglavnom ih je bilo oko 10, a u jednom momentu članovi su bili i petorica novinara - kompletna informativna redakcija “Politike”.

- Jedan od najinteresantnijih Golootočana koji je učestvovao u predstavama bio je Fedor - Miša Pifat, dvomotorac, kako su zvali one koji su bili dva puta poslati na Goli otok. Za njega je Dragoslav Mihailović rekao da bi imao uspješnu glumačku karijeru da nije bilo Golog otoka i da se nije opredijelio za geodeziju - navodi sagovornica.

Kulturno-umjetnički program o Prvom maju, 29. novembru i za Novu godinu popunjavali su folklorni i muzički nastupi. Šaban Bajramović, kao dezerter iz vojske zbog ljubavi prema jednoj djevojci, završio je na Golom toku. U zatvoru je osnovao zatvorski orkestar. Svirao je bluz, džez, meksičke i španske pjesme.

Najviše su svirali pjesme od Louisa Armstronga i Franka Sinatre.

- Pored „Filmskih novosti“, prikazivani su i filmovi “Gorki pirinač” i “Gospodin Smit u senatu”. Po pravilu su filmovi prikazivani po lošem vremenu i nakon teškog i napornog rada. Zatočenici bi dobili po porciju vode sa zrncetom pasulja, a onda onako tanko obučeni sjedili bi jedni uz druge da se griju, jer su se na buri i kosti ledile - kaže sagovornica.

Prvi put na izložbi, koja traje do 31. avgusta u Istorijskom muzeju Srbije, biće dostupna i dešifrovana baza podataka o 16.500 zatočenika i blizu 500 stradalih na Golom otoku.

Na jednom golootočkom kamenu ostao je, sada jedva vidljiv, uklesan detalj koji predstavlja zagrljaj, a upečatljive i snažne slike po izlasku iz logora na platna i crteže su prenijeli Alfred Pal, Ante Lukateli, Niđo Erceg, Dido Demajo...

(Blic.rs, DEPO PORTAL, BLIN MAGAZIN/dg)