Piše: Jasenka KRATOVIĆ

U mnoštvu skupih, modernih i elitnih hotela smještenih diljem svijeta, samo neki od njih neodvojivi su dio istorije nekog grada. Oni sa tim gradovima jednostavno dijele sudbinu, a u njih ljudi ne zalaze samo da bi tamo prespavali ili uživali u nepreglednim luksuznim novotarijama, već prvenstveno da bi se družili, nešto posebno doživjeli... i ponovo se tamo vratili. Jer luksuz se može kupiti, ali istorija se mora zaraditi.

Ovo je priča o jednom takvom sarajevskom hotelu - hotelu Evropa, koju je DEPO Portal objavio prije nekoliko godina, te u okviru rubrike DEPO VREMEPLOV ponovo donosi pred svoje čitaoce.

Prema kazivanju publiciste i nekadašnjeg predratnog direktora Urbanističkog zavoda BiH Alije Bejtića, ovaj prestižni objekat austro-ugarskog stila, po projektu slavnog sarajevskog arhiteka češkog porijekla Karla Parižika, 1882. godine sagradio izvjesni Gligorije Jeftanović. On je bio ondašnji uspješni političar iz reda srpskog naroda, u gradu poznatiji pod nadimkom “zenđil Sarajlija”, što će reći “bogati, lijepi, debeli i pametni”

Kao prisjećanje kako u Gradu Šeheru nekad nije bilo dosadno ni trenutka...  

POVRATAK KULTNOG GRADSKOG HOTELA: Nakon što je u ratu, 1992. godine na njega pala zapaljiva granata sa okolnih brda, sa sarajevskim hotelom Evropa izgorio je i nenadoknadivi dio istorije ovog grada.

Punih 16 godina ovo mjesto, nadomak sarajevske Baščaršije, ličilo je na sablasnu ruševinu u centru grada, da bi 2007. nastupila pomalo neočekivana restauracija. U nepune dvije godine hotelu Evropa, kojeg je u procesu privatizacije otkupila ASTRA grupacija hotela, vraćena je i njegova funkcija i nekadašnji sjaj, a dobio je i dodatne sadržaje.

O značaju i obnovi ovog mjesta, Rasim Bajrović, predsjednik upravnog odbora hotela, za DEPO Portal govori:

- Ovo je hotel sa tradicijom dugom 127 godina. Oduvijek je bio visoko rangiran i kategoriziran. U njemu su odsjedale, a i danas odjsedaju istaknute ličnosti Evrope i svijeta. Samo u par zadnjih mjeseci tu su boravili slavni dirigent Riccardo Muti, pa holivudski glumci Mickey Rourke, Gillian Anderson i mnogi drugi. Hotel Evropa jednostavno je simbol ovog grada, koji je sa Sarajevom dijelio njegovu sudbinu.U svojoj istoriji, u svim ratovim bio je devastiran i paljen, i uvijek ponovo obnovljen. Tako je i ovaj put. Naša grupacija ga je obnovila i otvorila 12. decembra 2008. godine, tačno na njegov 126. rođendan!

LA BELLE EPOQUE: Zadirući u tu slavnu istoriju, nailazi se na podatak da je, prema kazivanju publiciste i nekadašnjeg predratnog direktora Urbanističkog zavoda BiH Alije Bejtića, ovaj prestižni objekat austro-ugarskog stila, po projektu slavnog sarajevskog arhiteka češkog porijekla Karla Parižika, 1882. godine sagradio izvjesni Gligorije Jeftanović. On je bio ondašnji uspješni političar iz reda srpskog naroda, u gradu poznatiji pod nadimkom “zenđil Sarajlija”, što će reći “bogati, lijepi, debeli i pametni”. U znak zahvalnosti što je gradu poklonio jedanu ovako lijepu građevinu, njegovim imenom prozvana je i ulica u kojoj je hotel sagrađen. Svoje ime „Evropa“ je dobila u skladu sa svojim imidžem. Naime, samo najelitniji evropski hoteli u periodu “la belle epoque” nazivani su imenima Palas, Evropa, Ritz, Majestic, Excelsior, itd. 

"Evropa" je tako punih 110 godina, sve do svoga ratnog stradanja, bila najugledniji hotel u Sarajevu. U njemu su odsjedali uglednici svih vrsta i profila: dvorski ljudi, političari, umjetnici, trgovci, oficiri, bogataši, naučnici... Predsjednik SFRJ Josip Broz Tito, pisac Ivo Andrić, veliki indijski državnik Džavaharlal Nehru samo su neka od slavnih imena koja su boravila u hotelu Evropa, a kroz njegovu slavnu bečku kafanu, restoran i slastičarnu, u potrazi za dobrim društvom, prodefilovalo je još više „običnih“ Sarajlija.

Kirk Douglas jedan je od brojnih slavnih ličnosti koje su boravile u hotelu Evropa tokom Olimpijade u Sarajevu... Konobari ga se i danas sjećaju: "Čovjek sa porocima, ali veliki gospodin. Volio je kocku. Prokocka za noć 100.000 dolara, i izađe iz kockarnice nasmijan, normalan i raspoložen. Onda dođe na večeru, postroji konobare ko vojnike i podijeli im po sto dolara".

KAKO JE KIRK DOUGLAS ZA NOĆ PROKOCKAO 100.000 DOLARA: O tim vremenima govori nam Miralem Turčalo, konobar koji je u hotelu Evropa počeo raditi za Olimpijadu, 1984. godine, a sada, nakon obimne restauracije ovog objekta, opet je u konobarskoj uniformi:

- Ja sam počeo raditi u Evropi u periodu kada su se u ljetnoj bašti često organizovale tematske, plesne večeri. U ovaj hotel tada je je dolazila kompletna tadašnja estrada, kako zabavana tako i narodna, i to iz cijele Jugoslavije. Mnogi su zimi u našoj Bečkoj kafani,  a ljeti u bašti zakazivali redovna druženja. Naprimjer, znam da se akademik Filipović (n.a. Muhamed Filipović) sa svojim društvom uvijek sastajao petkom popodne. Znalo ih je biti po 20 za stolom. Onda sarajevski advokati… Oni su najčešće dolazili četvrtkom.

Kada se prisjeća starih vremena i slavnih svjetskih imena koja u prespavala u hotelu, Miralemu Turčalu na pamet odmah pada poznati američki glumac Kirk Douglas:

- On je bio tu za Olimpijadu. Čovjek sa porocima, ali veliki gospodin. Volio je kocku. Prokocka za noć 100.000 dolara, i izađe iz kockarnice nasmijan, normalan i raspoložen. Onda dođe na večeru, postroji konobare ko vojnike i podijeli im po sto dolara. Svi smo ga pamtili kao krajnje velikodušnog…

ČKALJA - NIGDJE BEZ DOLME I TUFAHIJA: Hotel Evropa nekada je bio slavan i po svojim kulinarskim, a pogotovo slastičarskim specijalitetima. Radoje Šutić, takođe predratni konobar koji danas živi u Beogradu, u hotelu je radio od 1974. pa sve do izbijanja rata 1992. godine, i usluživao brojne goste u prestižnom hotelskom restoranu. U razgovoru za DEPO prisjeća se najčešće poručivanih specijaliteta:

- Bosanska jela bila su veoma popularna. U Evropi su svi htjeli probati bosanki lonac i šarenu dolmu u sahanu. A što se kolača tiče najviše su se jele tufahije. Mnogi su tražili da im se pakuju, i onda su ih nosili u Zagreb ili Beograd. Sjećam se da Čkalja i Jova Radovanović iz Sedmorice mladih nikada nisu bez njih napuštali hotel. Tufahijama je bio opsjednut i onda slavni hrvatski košarkaš Josip Đerđa. Nije im uspijevao zapamtiti ime, pa ih je u vlastitom žargonu nazivao 'fatimama'. U svakom slučaju, za put smo mu uvijek morali zapakovati mnogo 'fatima'.“

Radoje Šutić prisjeća se Titove posjete 1978. godine. Maršal taj put nije odsjeo u hotelu, ali je svratio na kafu i piće. Sjeća se i brojnih posjeta putopisca, slikara, karikaturiste i boema Zuke Džumhura, koji bi često dolazio sa suprugom, pa bi dugo sjedio za stolom Bečke kafane i pijuckao piće.

„Osamdesetih se snimao neki film sa Mustafom Nadarevićem, Batom Živojinovićem i Borisom Dvornikom u glavnim ulogama, a oni su bili gosti hotela i dosta vremena su provodili u kafani ili restoranu. Onda su jedan dan Mustafi javili da je dobio kćer. Nastalo je opšte slavlje, a on je velikodušno počastio pićem cijeli restoran i svo prisutno osoblje“, dodaje sagovornik DEPO-a.

Upravo taj duh opuštene, a opet elegantne boemštine, ono je po čemu i danas još mnogi pamte sarajevsku Evropu. Generacije nekadašnjih šezdesetosmaša pamte baštu hotela po brojnim ljubavima koje se tu rođene. Koliko im je „Evropa“ značila pokazuju i njihove nostalgijom natopljene poruke na brojnim internet forumima nastalim i u dijaspori, ispisane povodom njene konačne restauracije i ponovnog otvaranja.

Popularni Čkalja hotel Evropa nikada nije napuštao bez bosanskog lonca, šarene dolme i tufahija...

SJEĆANJE NA JEDNU MAĐARICU I PRVI SARAJEVSKI STRIPTIZ: Tako na forumu web stranice Dovla.net, nastale u Arizoni, nailazimo na post Dubravke Klarić koja o hotelu Evropa kaže:

”Brojne lijepe momente su mnogi od nas imali u našoj dragoj staroj “Evropi”, kako smo znali da zovemo taj rustični, a i klasični hotel. Mnoga ljeta tražili hlad i ugođaj u bašti hotela... Sve nas hvata nostalgija, kada se sjetimo mladosti i atmosfere u našem, nikad dosadnom Gradu Šeheru. Čuvali smo duh, kao i specifičan način ophođenja, uvijek sa prisutnim humorom i oprezom, da se ne “provalimo”, da ostanemo u svom stilu, svoji. A da li je to bilo dobro, ili lose, ne znam..”

I dok po svijetu rasute Sarajlije, modernim komunikacijskim sredstvima, raspravljaju o našoj vječnoj nedoumici “nekad ili sad”, pitaju se koliko su ostarili, i ima li više tračaka „njihovog Sarajeva“ sa Evergrinom, Starim Satom. Benetom,  i FIS-om (n.a.. nekadašnja poznata mjesta za izlaske), prisjećaju se i izvjesne Eržike, koja je u baru hotela Evropa izvela „prvi sarajevski striptiz“. Pričalo se da je bila Mađarica.

(DEPO PORTAL/aa)