Da li je moguće potaknuti putem medija restrukturiranje Dejtonskog mirovnog sporazuma i pojednostaviti državnu strukturu Bosne i Hercegovine, a istovremeno zadržati konstitutivnost Hrvata, Bošnjaka, Srba i Ostalih?
 

Volter Lipman (Walter Lippmann 1889.-1974.) novinar, kolumnista, sociolog i moralista napisao je u knjizi „Javno mnjenje“, objavljenoj 1922. godine, da štampa ne može zamijeniti institucije. Štampa može jedino da jednu po jednu epizodu iznosi iz tame na svjetlo dana. Sa druge strane, društvom se ne može upravljati pomoću epizoda, incidenata i erupcija.

Istovremeno je govorio da je zadovoljan što je rat Amerikancima dao osjećanje za red, cilj i disciplinu i poslužio da se Amerikanci izvuku iz lokalne grupe i etničke lojalnosti i prihvate širu lojalnost Americi. Iz tih razloga liberalizam u USA i danas traga za moralnim ekvivalentom rata koji će davati energiju nacionalnom zajedništvu bez prolijevanja krvi. Svi veliki liberalni predsjednici USA u XX stoljeću, smatrali su njegovanje nacionalnog jedinstva svojim glavnim ciljem vodeći „ratove“ kao rat protiv siromaštva, rat za proizvodnju, sada rat protiv terorizma, rat protiv ekonomskih izbjeglica, rat za...

Dejtonskim mirovnim sporazumom je zaustavljen agresivni rat, iscrtana teritorijalna i administrativna etnička podjela, a Haški tribunal je etnička čišćenja i zločine individualizirao.

Naša baština je da nikada u čitavoj historiji ovih terena nije zabilježen sukob između stanovnika na vjerskoj ili etničkoj osnovi. Svi sukobi kroz historiju su bili inicirani i vođeni izvana. Politički inžinjering je izgleda naumio da i to promijeni

Rođena je zajednica (obrnuto proporcionalna praksi u USA) koja nema osjećaj lojalnosti prema Bosni i Hercegovin, već lojalnost prema etabliranim etničkim grupama po starom evropskom načelu cuius regio, illius religio (čija zemlja, njegova religija) koje na teritoriji današnje države Bosne i Hercegovine nikada, za posljednje dvije hiljade godina, nije važilo. Današnja državna struktura, odnosno njen konstitucionalni sistem sastoji se od četrnaest ustava, i to: Ustava BiH (Anex 4 soprazuma), dva ustava za dva entiteta (Ustav Republike Srpske i Ustav Federacije BiH), zatim deset kantonalnih ustava u okviru Federacije BiH i najzad Ustav Distrikta Brčko – Dž. Čaušević (Pravno politički razvitak BiH, Magistrat, 2005.).

Očigledno je da našim narodnjačkim strankama na vlasti uspijeva ekvivalentom ratova i dalje ostvarivati hrvatsko, srpsko i bošnjačko jedinstvo, i u svojim torovima dobivati čak i lokalne izbore. Nažalost, ulozi u takvoj igri rastu sve do dovođenja u pitanje najstarije granice u Evropi, stare preko 300 godina (BiH je u ovim granicama preko 300, a Švicarska preko 200 godina).

Fenomen teritorije današnje Bosne i Hercegovine je da kulturni i civilizacijski valovi, ma sa koje strane dolazili, uglavnom nisu prodirali dalje preko naših terena. Impresionira činjenica da su oni koji su ovdje živjeli kroz hiljade godina poznate historije, u čudesnoj koegzistenciji suprotnosti, bili stalan nevidljivi most pomirenja. Naša baština je da nikada u čitavoj historiji ovih terena nije zabilježen sukob između stanovnika na vjerskoj ili etničkoj osnovi. Svi sukobi kroz historiju su bili inicirani i vođeni izvana. Politički inžinjering je izgleda naumio da i to promijeni.

Neko će reći da su u ovih 25 godina na političku scenu došli mladi ljudi koji ne poznaju historijsku prirodu zajedničkog života građana Bosne i Hercegovine. To je tačno, ali oni koji nisu postali jednoidentitetni ljudi (čitaj ksenofobični mediokriteti) i uklopili se u vladajući sistem vrijednosti, apstiniraju na izborima ili ubrzano odlaze iz zemlje.

Šta to mogu da dogovore zagovornici hrvatskog, srpskog i bošnjačkog jedinstva zanemarujući nacionalno...?

U sred Evrope velike sile (Francuska, Njemačka, Rusija, SAD i Velika Britanija) uz tadašnje agresore (ne garante) Hrvatsku i Srbiju, definirali su Bosnu i Hercegovinu kao teritorijalno etnički podijeljenu sekularnu državu sa jednakim vjerskim i ostalim pravima tri konstitutivna naroda i ostalim građanima. U praksi smo dobili Republiku Srpsku, pravoslavnu državu par excellence u kojoj  sve javne ustanove, opštine, mjesne zajednice, škole, bolnice, policija, vodovod, elektrodistibucija...  imaju krsnu slavu, odnosno svog pravoslavnog sveca zaštitnika. Kako izvještavaju mediji, opština Bjeljina obilježava sv. Pantelejmona, Banjaluka slavi Spasovdan, MUP RS slavi sv. Arhangela i Mihaila... U Federaciji Bosne i Hercegovine za sada imami ne uče dove u javnim ustanovama, ali ovih dana zvaničnici susjedne Hrvatske u Stocu (gradu čuvenom po dvije škole pod jednim krovom) izjavljuju da je to hrvatski (čitaj katolički) grad. Isti politički akteri uopšte ne spominju dvadesetogodišnji trend odlaska najboljih obrazovanih mladih ljudi iz zemlje. Dosadašnja relevantna istraživanja pokazuju da mladi ne vjeruju nikome, ni političarima, ni vjerskim velikodostojnicima, ni komšijama iste narodnosti, ni vršnjacima... osim članovima svojih porodica!

Tako definirana Bosna i Hercegovina očekuje slijedeće godine status Kandidata za ulazak u EU (međunarodnu strukturu sui generis) koju čini 27 zemalja članica (BREXIT 2016.) i ima oko 500 miliona stanovnika.

Današnja Bosna i Hercegovine može da uđe u EU sa dva nivoa vlasti (uz državni)  i to lokalni i regionalni nivo vlasti. To bi značilo da BiH može u EU sa lokalnim zajednicama (općine/opštine) i dva entiteta (Republika Srpska i Federacija Bosne i Hercegovine), odnosno  kao dva regiona (bez kantona), ili da se današnja Federacija Bosne i Hercegovine ukine i podijeli na dva, tri mega kantona, a da ostane RS, ili da se i RS podijeli na istočni i zapadni dio, ili da dobijemo još dva distrikta...

Ključni problem naše današnje države je što je Dejtonski mirovni ugovor samo institucionalizirao ratnu podjelu po etničkim principima zanemarujući potpuno prirodno-geografske, historijske, ekonomske, saobraćajne... i druge karakteristike koje definiraju EU regiju.

Slavni novinar Džejms Reston (James Reston) kaže da je zadatak novinara da pomogne najvećem broju ljudi da shvate realitet svijeta u promjenama i potresima u kojima politika mora da operiše. Kakva nas dakle moguća sudbina (daljna podjela zemlje) očekuje? Šta to mogu da dogovore zagovornici hrvatskog, srpskog i bošnjačkog jedinstva zanemarujući nacionalno (BiH)?

Ukoliko bi se Bosna i Hercegovina regionalizirala po ekonomskim, geografskim, saobraćajnim, historijskim... EU principima, suprotno od dosadašnje isključivo etničke podjele, zajednica bi ponovo dobila priliku da se vrati svom milenijumski starom identitetu

Ukoliko bi se današnja Bosna i Hercegovina dodatno podijelila po etničkim šavovima dijeljenjem Federacije Bosne i Hercegovine na dva ili četiri mega kantona, svijest o narodnom zajedništvu (u ovom slučaju Hrvata i Bošnjaka) bi se morala pojačano održavati borbom za očuvanje „viših“ narodnih ciljeva na dobivenim teritorijama.

Međutim, ukoliko bi se Bosna i Hercegovina regionalizirala po ekonomskim, geografskim, saobraćajnim, historijskim... EU principima, suprotno od dosadašnje isključivo etničke podjele, zajednica bi ponovo dobila priliku da se vrati svom milenijumski starom identitetu. Razorne etničke i vjerske podjele bi vremenom gubile snagu. Potreba za narodnim zajedništvom bi blijedila, a zajednička centralna vlada bi mogla da ojača bezbjednost nacije u vremenu projektovane „seobe naroda“ i ukroti velike i razorne koncentracije privatne moći i da ih pretvori u ekonomska sredstva čitave nacije.  

Da je to itekako moguće uči nas historija koja nam je iz vremena starog Dubrovnika ostavila  u kamenu uklesanu političku maksimu, iznad ulaza u salu Malog vijeća u Kneževom dvoru: OBLITI PRIVATORUM PUBLICA CURATE  (Zaboravi privatno, brini se za javno) koju su feudalci poštovali po cijenu gubitka života.  

To bi bio ambijent za prodor nove, stare ideje o malim participativnim grupama kao što su općina, lokalne etničke zajednice, porodica, dobrovoljna udruženja... Regionalizacijom po EU principima bi se objektivno potakla konzervativna reakcija koja bi tek tada nastojala da pohvata konce ljudskog zbližavanja, presječene socijalističkom industrijalizacijom i nametnutim produženim etničkim ratom u kojem se sada nalazimo.

Lokalna zajednica bi postala mjesto poslova i odluka u oblasti svakodnevnog praktičnog života, što bi zahtijevalo spuštanje određenih odlučivanja sa nivoa države na općinu, a sa općine na mjesnu zajednicu, gdje bi se mjesna zajednica pojavila kao subjekt prema trećim licima. Tako bi se stvarale „male Republike“ što je u suprotnosti sa svim republikanskim idejama danas. Građanin bi tako po prvi put dobio konkretnu mogućnost uticaja na kvalitetu života i kulturu življenja u svojoj životnoj sredini.

Bosanskohercegovački građani nikada nisu bili skloni veličanju generala, sultana, kraljeva, a kamo li narodnog jedinstva, bilo ono bošnjačko, srpsko ili hrvatsko koje zanemaruje nacionalno, odnosno zajedničko

Ostaje još samo jedna „sitnica“. Kako to ostvariti? Kako obezbijediti konsenzus?

„Srbi“ se neće lako odreći RS-a, kao i „Bošnjaci“ i „Hrvati“ svog dijela „kolača“, a velike sile manje sarađuju nego prije dvadeset godina. Odgovor bi mogao biti utvrđivanje vizije regionalizirane BiH od strane svih probosanskohercegovačkih političkih aktera uz njeno lobiranje u centrima svjetske moći i bespogovorno insistiranje na pravnoj državi.
 

Na kraju jedno naravoučenije. Davne 1910. godine, prilikom posjete cara Franje Josipa I Sarajevu, okupilo se oko 200 izvještača iz cijelog svijeta koji su zabilježili događaj prije svečanog dočeka. U svečanom špaliru na željezničkoj stanici bili su postrojeni i gimnazijalci od kojih je jedan svako malo izvirivao na prugu u iščekivanju cara. „Mumine“- zagrmio je u jednom trenutku nastavnik - „u suru, vidjećeš ga kad dođe, jebo te on“.

Kao što je u vremenu stvaranja modernih nacija Njemačkoj uzor bio Gete (Goethe) i Vajmar (Weimar), Englezima kralj i London, Francuzima Napoleon i Pariz, bosanskohercegovački građani nikada nisu bili skloni veličanju generala, sultana, kraljeva, a kamo li narodnog jedinstva, bilo ono bošnjačko, srpsko ili hrvatsko koje zanemaruje nacionalno, odnosno zajedničko.

(DEPO PORTAL/BLIN MAGAZIN/ad)